Dactylorhiza majalis

Kukułka szerokolistna to chyba nasz najpopularniejszy storczyk. Wciąż można ją spotkać na wilgotnych  a nawet podmokłych łąkach. Dorasta do 70 cm a jej kwiaty, które pojawiają się w maju są w różnych odcieniach fioletu, różu lub czerwieni. Liście najczęściej z ciemnymi plamami. Na mojej działce, której niewielka część to wilgotna łąka ( raczej łączka), występuje naturalnie.
Często pojawia się w sprzedaży. Należy jednak pamiętać, że jak wszystkie storczyki w Polsce, jest pod ochroną. Nie sprawia większych problemów w ogrodzie pod warunkiem, że będziemy pamiętać o warunkach w jakich rośnie w naturalnym środowisku.

Cryptogramma crispa

Cryptogramma to złożenie dwóch greckich wyrazów, kryptos, czyli ukryty, tajemny i gramme - linia, kreska. Nazwa  rodzajowa oznacza to że kupki zarodniowe okryte są brzegiem liścia. Nazwa gatunkowa pochodzi z łaciny od słowa crispus = kędzierzawy.

 Zmienka górska jest rzadką w naszym kraju paprocią,  którą spotyka się na pojedynczych stanowiskach w Sudetach.  Występuje w górach, wśród skał granitowych, zwykle są to stanowiska słoneczne. Dorasta do 20 cm,  liście zarodnionośne odróżniają się od liści płonnych. Tworzy zwarte kępki, rosnące w szczelinach skał lub na  piargach.

Paproć tę  trudno uprawiać  w ogrodzie na nizinach, gdyż trudno zapewnić jej widne i chłodne stanowisko jakie ma w górach. To jeden z problemów na jaki napotykamy gdy chcemy by  paprocie skalne rosły w naszych ogrodach .

Cheilanthes lanosa

To kolejna z paproci z rodzaju cheilanthes. Dorasta do 30 cm a jej liście posiadają srebrne omszenie co nadaje jej dość oryginalny widok. Podobnie jak inne cheilanthesy lubi dużo światła oraz nie znosi nadmiaru wilgoci. Na pewno więc nie będzie rosła obok Osmundy regalis. Najładniej prezentuje się w ogrodzie skalnym.Na zimę wymaga podobnego zabezpieczenia jak Ch. tomentosa

Cheilanthes tomentosa

 

Paprocie kojarzą nam się z miejscami cienistymi i wilgotnymi oraz z  kwaśnym podłożem. Są jednak gatunki preferujące stanowiska słoneczne, suche i  wapienne, do nich należą uprawiane w ogrodach paprocie z rodzaju cheilanthes.  Jednym z nich jest Cheilanthes tomentosa. Ta niewielka paproć dorasta do 20 cm i dość szybko tworzy kępy poprzez wypuszczanie bocznych odrostów. Lubi rosnąć na słonecznym, ciepłym stanowisku a to co najbardziej szkodzi tej paproci to nadmiar wody w podłożu. Dlatego też konieczne jest by w okresie od późnej jesieni do wiosny okryć ją czymś co da ochronę od deszczu i wody z roztapiającego się śniegu. Ja robię jej na zimę daszek z szyby, który zapewnia jej "suche stopy".

Asplenium adiantum-nigrum

 

Zanokcica ciemna to największa paproć z rosnącego  w naszym kraju  rodzaju asplenium. Długość jej liści może dochodzić do 40 cm Występuje jedynie na Dolnym Śląsku i jest związana ze skałami serpentynitowymi ( skała metamorficzna o zielonkawym zabarwieniu). Lubi łagodne zimy więc jeśli chcemy by rosła w zimniejszych regionach należy ją okryć na zimę i uważać by wiosenne przymrozki nie zniszczyły młodych liści tej paproci. Preferuje  stanowiska półcieniste i nie lubi, tak jak skalne paprocie z rodzaj asplenium,  nadmiaru wilgoci.

Bardzo podobnym gatunkiem występującym razem z Asplenium adiantum-nigrum jest Asplenium oneopteris. Niektórzy botanicy uważają że nie jest to odrębny gatunek a jedynie forma odmianowa zanokcicy północnej.

Cypripedium

Jak podaje Hezjod w swej Teogonii Afrodyta wynurzyła się z morskiej piany u  wybrzeży  Cypru. Najbardziej znane przedstawienie tego mitu to obraz  Sandro Botticellego "Narodziny Venus"

 Dlaczego pisząc o tym storczyku piszę o bogini piękna. Powodem jest uroda tego storczyka oraz to że, nadana mu przez Linneusza łacińska nazwa  Cypripedium, co możemy przetłumaczyć jako trzewik Afrodyty ( gr. Kypris, jeden z przydomków Afrodyty pochodzący właśnie od Cypru i pedilon - trzewik, sandał) . Co ciekawe, zanim Linneusz tak go nazwał to znany był jako Cypripedium mariae (Bucik Najświętszej Mari Panny).  Jeszcze w XX wieku na niektórych  terenach wiejskich storczyk ten nazywany był Bucikiem Matki Boskiej. Być może nazwa Linneusza nawiązuje do nazwy starożytnej.
Cypripedium Calceolus (Obuwik pospolity) jest jedynym przedstawicielem tego rodzaju  w naszej florze. Dorasta do 70 cm a jego piękne i pachnące kwiaty pojawiają się pod koniec maja. Preferuje gleby żyzne i bogate w węglan wapnia. Spotkać go możemy w widnych i ciepłych lasach bukowych, w zaroślach łąk kserotermicznych, na okrajkach.  Obuwiki rosnące  w pełnym  świetle lub w lekkim półcieniu zwykle tworzą kępy, są zwarte i niższe niż te rosnące pojedynczo w cieniu, mają też bardziej intensywne kolory. 
Tak wygląda roślina rosnąca w półcieniu.

Na tym zdjęciu widać pokrój rośliny rosnącej w słońcu na północnym stoku łąki.

Obuwiki są uprawiane w ogrodach od XVI i wciąż cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem miłośników ogrodów. Uchodzą, nie wiedzieć czemu, za rośliny wymagające i kapryśne. Są dość żywotne i jeśli zapewnimy im odpowiednie warunki (wapienna żyzna gleba, "suche stopy" i półcień)  wynagrodzą nam to pięknymi kwiatami.  Dość dobrze rozmnażają się wegetatywnie tworząc z roku na rok nowe przyrosty. Generatywne rozmnażanie tych roślin w ogrodzie jest prawie niemożliwe, w sporadycznych przypadkach, gdy wytworzy się właściwa fitocenoza, mogą pojawić się siewki Obuwika. Należy jednak pamiętać, że cykl zwany "od nasiona do nasiona" trwa od 6 do 15 lat.

Ksiąki o paprociach

 To chyba najpopularniejsza i najlepsza obecnie książka dla miłośników  paproci ogrodowych. Opisuje 960 gatunków i zawiera 700 ładnych fotografii. Opisy naturalnych siedlisk a także  wymagania danego gatunku w ogrodzie są przedstawione w sposób zwięzły i poparty doświadczeniami bądź własnymi bądź innych ogrodników. Moim zdaniem to niezbędna pozycja.

To książka angielskiego miłośnika paproci, który prowadzi także własną szkółkę w Anglii,  od 1965 jest członkiem "British Pteridological Society".  Jej niewątpliwą zaletą są zdjęcia liści  niektórych gatunków paproci np. Polystichum setiferum, Phylitis scolopendrium czy Dryopteris affinis  jak i ich cultivarów co znacznie ułatwia identyfikację. Na mojej prywatnej liście zajmuje drugą pozycję.

To chyba najobszerniejsza książka o paprociach jaką posiadam.

Książka w formule quasi  przewodnika zawiera 143 gatunki paproci ogrodowych zamiast opisów wyposażona w piktogramy dające wskazówki dotyczące ich uprawy. 

Pozycja profesor Elżbiety Zekteler opisuje zarówno paprocie uprawiane w domu jak i te ogrodowe. Dużo ciekawych informacji choć to zdecydowanie najgorsza pod względem edytorskim książka. Na mojej liście pozycja numer 3. 

Książka wydawnictwa Multico z serii "Flora Polski" napisana przez botanika prof. Hanne Wójcik. Pozycja dla mnie cenna ze względu na opisy i zdjęcia mchów oraz widłaków. Część dotycząca paproci posiada niezrozumiałe dla mnie luki bo np. nie ma w niej Asplenium adiantum-nigrum czy Woodsii alpiny.  Są to co prawda rzadkie paprocie w naszej florze ale jednak wciąż występujące. Od książki quasi botanicznej można by więcej oczekiwać. 

Wydana w 1969 przez PWN książka Wandy Karpowicz to zdecydowanie najlepsza pozycja opisująca krajowe paprocie. Książka w ciekawy sposób opisuje cykl rozwoju paproci, podaje praktyczne informacje o ich generatywnym rozmnażaniu, terminy kiełkowania zarodników, tworzenia się rodni i pleni itp. Książka przedstawia także niemal wszystkie gatunki paproci występujących w Polsce a Asplenium cuneifolim opisana jest w kilku odmianach.